pobrano z Pixabay.com, licencja CC0

Każdy spór warto zakończyć ugodą. W polubownym rozwiązaniu sporu często przeszkadzają związane z nim emocje. Strony nie postrzegają swojej sytuacji obiektywnie i często nie są w stanie dostrzec słabych stron swojego stanowiska ani żadnych racji przeciwnika. Dobrym sposobem na przezwyciężenie tych trudności może być skierowanie sprawy do mediacji.

Na czym polega mediacja?

Mediacja jest sposobem rozwiązywania sporów,  w którym strony dążą do osiągnięcia kompromisu, a w jego wypracowaniu pomaga neutralny mediator. Mediacja jest dobrowolna, a rolą mediatora nie jest osądzenie sporu, tylko pomoc stronom w osiągnięciu zgody. Mediator nie podejmuje żadnych rozstrzygnięć, lecz umożliwia uczestnikom sformułowanie swoich celów, zrozumiałe przekazanie ich drugiej stronie oraz sformułowanie możliwie satysfakcjonującego rozwiązania problemu. Mediator nie może niczego narzucić stronom – jest jedynie i aż pośrednikiem umożliwiającym im konstruktywną rozmowę. Jego zadaniem jest moderowanie dyskusji i dbanie o stworzenie i utrzymanie przyjaznej atmosfery, w której możliwe będzie prowadzenie racjonalnych negocjacji.

Poufność mediacji

Podstawową obawą, która może powstrzymywać nas przed udziałem w mediacji jest lęk, że wszystko co podczas niej powiemy może być wykorzystane przeciwko nam w sądzie. Prawo zabezpiecza nas jednak przed tym ryzykiem. Przebieg mediacji jest niejawny. Mediator jest zobowiązany do dochowania tajemnicy zawodowej, która obejmuje wszystko czego dowiedział się w toku mediacji. Z obowiązku utrzymania tajemnicy może go zwolnić udzielenie zgody łącznie przez obie strony. Przepisy przewidują również zakaz powoływania się przed sądem na propozycje ugodowe, propozycje wzajemnych ustępstw lub inne oświadczenia składane w postępowaniu mediacyjnym.

Jak sprawa może trafić do mediacji?

Sprawa może zostać skierowana na drogę mediacji poprzez umowę stron lub na skutek skierowania sądu (oczywiście również w tej sytuacji jest wymagana zgoda obu stron).

Umowa o mediację może zostać zawarta jeszcze przed zaistnieniem sporu. Zazwyczaj przyjmuje wtedy postać klauzuli zawartej w innej umowie i ma stanowić mechanizm pozasądowego rozwiązywania sporów jakie mogą wyniknąć na tle jej wykonywania.

Umowa o mediację może być również zawarta w ten sposób, że jedna ze stron skieruje do sądu wniosek o mediację, a druga wyrazi zgodę na jej przeprowadzenie. Wniosek o mediację powinien zawierać oznaczenie stron, dokładnie określenie żądania, jego uzasadnienie, podpis strony oraz wymienienie ewentualnych załączników. Zasadniczo więc odpowiada on wymaganiom pozwu.

W wypadku gdy pomimo istnienia umowy o mediację jedna ze stron zamiast skierować sprawę do mediatora od razu wniesie do sądu pozew, pozwany, przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, może podnieść stosowny zarzut. Podniesienie takiego zarzutu w późniejszym terminie jest niemożliwe. W wypadku podniesienia takiego zarzutu przez pozwanego sąd skieruje sprawę do mediacji.

Sąd może z własnej inicjatywy skierować strony do mediacji tylko do czasu zakończenia pierwszej rozprawy. W późniejszym czasie może to uczynić wyłącznie na zgodny wniosek obu stron. Kierując sprawę do mediacji sąd wyznacza od razu osobę mediatora. Zgodnie z zasadą dobrowolności mediacji strony mogą jednak wybrać do tej roli inną osobę.

Kto pełni funkcję mediatora?

Pełnienie roli mediatora nie jest obwarowane żadnymi szczególnymi warunkami. ustawodawca uznał, że o kwalifikacjach mediatora decyduje raczej jego osobowość, a nie fakt posiadania konkretnego wykształcenia. Mediatorem nie może być tylko sędzia oraz osoba, która nie korzysta z pełni praw publicznych (pozbawienie praw publicznych może zostać orzeczone w wypadku popełnienia ciężkiego przestępstwa). W praktyce mediatorem najczęściej zostaje osoba figurująca na liście mediatorów, któregoś ze stałych ośrodków mediacyjnych, prowadzonych przez organizacje pozarządowe lub uczelnie. Listy stałych mediatorów są przekazywane sądom okręgowym, które często udostępniają je do publicznej wiadomości.

Jak długo trwa mediacja?

Odpowiedź na to pytanie jest uzależniona od tego w jaki sposób sprawa trafiła do mediacji. Jeżeli stało się tak na skutek umowy stron, to postępowanie mediacyjne będzie trwało tak długo, jak długo strony będą miały wolę jego prowadzenia.

W sytuacji, gdy sprawę kieruje do mediacji sąd, to jednocześnie wyznacza on czas jej trwania, na okres nie dłuższy niż miesiąc, chyba, że strony zgodnie wniosły o wyznaczenie dłuższego terminu. Sąd może również przedłużyć wyznaczony termin na zgodny wniosek stron.

Ugoda zawarta przed mediatorem

W wypadku gdy strony w toku mediacji osiągną porozumienie mediator niezwłocznie prześle sądowi jej tekst wraz z wnioskiem o jej zatwierdzenie. Jeżeli mediacja została przeprowadzona przed wszczęciem postępowania sądowego ugoda zostanie wysłana do sądu, który byłby właściwy do rozpoznania danej sprawy.

Sąd ugody odmówi zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem, w całości lub części, jeżeli stwierdzi, że jest ona sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa, a także gdy jest niezrozumiała lub zawiera sprzeczności.

Ugoda zawarta przed mediatorem i zatwierdzona przez sąd, w razie odmowy jej dobrowolnego wykonania, stanowi podstawę do przeprowadzenia egzekucji komorniczej.