Od wniesienia pozwu do wydania wyroku może minąć bardzo dużo czasu. Nasz przeciwnik procesowy może próbować udaremnić nasze żądania nie tylko na sali sądowej, lecz również poza nią. Wiedząc o nieuchronnej przegranej może podejmować działania mające na celu uniemożliwienie wykonania przyszłego wyroku.

Na szczęście przepisy przewidują mechanizm pozwalający nam na zapobieżenie sytuacji, w której wygrana w sądzie okaże się pyrrusowym zwycięstwem.

Wniosek o zabezpieczenie powództwa

W każdej sprawie cywilnej możemy wnosić o zabezpieczenie roszczenia. Udzielenie zabezpieczenia przez sąd ma na celu uniemożliwienie dłużnikowi podjęcia działań, które mogłyby udaremnić egzekucję przyszłego wyroku. W związku z tak określonym celem zabezpieczenia roszczenia jego uwzględnienie przez sąd wymaga spełnienia dwóch warunków, którymi są:

1. Uprawdopodobnienie roszczenia

Osoba składająca wniosek o zabezpieczenie powinna przytoczyć okoliczności, które wskazują, że jej roszczenie nie jest bezpodstawne i rokuje szanse uwzględnienia go przez sąd. Nie chodzi tu jednak o udowodnienie swojej racji – temu celowi służy wszak całe postępowanie, a o tym jak sąd ocenił przeprowadzone dowody strony dowiedzą się dopiero z uzasadnienia wyroku. Innymi słowy uprawdopodobnienie nie służy wykazaniu istnienia danego faktu, lecz jedynie możliwości jego zajścia. Uprawdopodobnienie nie wymaga więc sformalizowanego przeprowadzenia dowodów, a zatem sąd może poprzestać na oświadczeniach strony zawartych w uzasadnieniu wniosku i dołączonych do niego dokumentach.

2. Uprawdopodobnienie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia

Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Typowym przykładem jest wyzbywanie się majątku przez dłużnika, któremu grozi sprawa o zapłatę.

Wyjątki:

Uprawdopodobnienie interesu prawnego nie jest konieczne jeżeli dochodzimy następujących roszczeń:

1) o alimenty;
2) o rentę, sumę potrzebną na koszty leczenia, z tytułu odpowiedzialności za uszkodzenie ciała lub utratę życia żywiciela albo rozstrój zdrowia oraz o zmianę uprawnień objętych treścią dożywocia na dożywotnią rentę;
3) wynagrodzenie za pracę;
4) należności z tytułu rękojmi lub gwarancji jakości albo kary umownej, jak również należności z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej, przeciwko przedsiębiorcy do wysokości dwudziestu tysięcy złotych;
5) należności z tytułu najmu lub dzierżawy, a także należności z tytułu opłat obciążających najemcę lub dzierżawcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego lub użytkowego – do wysokości dwudziestu tysięcy złotych;
6) naprawienie szkody wynikającej z naruszenia przepisów o ochronie środowiska;
7) wynagrodzenie przysługujące twórcy projektu wynalazczego.

Sposoby zabezpieczenia roszczeń pieniężnych

We wniosku o udzielenie zabezpieczenia należy podać sposób zabezpieczenia, którego się domagamy. W przypadku roszczeń pieniężnych wybieramy spośród następujących możliwości:

1) zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego;
2) obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową;
3) ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej lub której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu;
4) obciążenie statku albo statku w budowie hipoteką morską;
5) ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu;
6) ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego obowiązanego.

Sposoby zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych

W przypadku roszczeń niepieniężnych ustawodawca przewidział otwarty katalog środków zabezpieczenia, ponieważ mamy tu do czynienia z bardzo szeroką i niedającą się z góry określić kategorią spraw. Sposób zabezpieczenia musi zostać indywidualnie określony, tak aby jak najlepiej odpowiadał realiom konkretnej sprawy. Zabezpieczając roszczenie sąd może przykładowo:

1) unormować prawa i obowiązki stron lub uczestników postępowania na czas trwania postępowania;
2) ustanowić zakaz zbywania przedmiotów lub praw objętych postępowaniem;
3) zawiesić postępowanie egzekucyjne lub inne postępowanie zmierzające do wykonania orzeczenia;
4) uregulować sposób roztoczenia pieczy nad małoletnimi dziećmi i kontaktów z dzieckiem;
5) nakazać wpisanie stosownego ostrzeżenia w księdze wieczystej lub we właściwym rejestrze:
6) zastosować któryś ze środków zabezpieczenia roszczeń pieniężnych.

Wybierając sposób zabezpieczenia sąd bierze pod uwagę interesy obu stron, tak aby z jednej strony cel zabezpieczenia został realnie osiągnięty, a z drugiej aby nie obciążać ponad miarę domniemanego dłużnika. Sąd może nawet zadbać o interes dłużnika poprzez nakazanie wnioskodawcy złożenia kaucji, na poczet ewentualnego pokrycia szkody, jaką przeciwnik może ponieść w związku z udzieleniem zabezpieczenia.

Termin na złożenie wniosku o zabezpieczenie

O zabezpieczenie możemy wnosić zarówno w pozwie, w trakcie postępowania, jak i w osobnym piśmie, jeszcze przed wszczęciem procesu. W tym ostatnim przypadku sąd udzielając zabezpieczenia oznaczy jednocześnie termin na wniesienie pozwu, pod rygorem upadku zabezpieczenia w wypadku jego niedotrzymania. Termin nie może przekraczać dwóch tygodni.

Możliwe jest wniesienie o zabezpieczenie również po prawomocnym zakończeniu procesu, jeżeli termin zasądzonego wyrokiem świadczenia jeszcze nie nadszedł.

Złożenie wniosku o zabezpieczenie roszczenia jeszcze przed wniesieniem pozwu może wydawać się zbędnym mnożeniem pism, jednak jest to opcja godna rozważenia z uwagi na

Sposób działania sądu

Wniosek o udzielenie zabezpieczenia co do zasady jest rozpoznawany przez sąd na posiedzeniu niejawnym, niezwłocznie, nie później niż w ciągu 7 dni od daty wpływu pisma.

Co do zasady postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia, które nadaje się do przymusowego wykonania nie jest doręczane przez sąd dłużnikowi. Doręczenia dokonuje dopiero komornik, równocześnie przystępując do egzekucji postanowienia. Takie działanie ma na celu zaskoczenie dłużnika i uniemożliwienie mu w ten sposób podjęcia działań zmierzających do udaremnienia przyszłego wyroku.

Podsumowując: w każdej sytuacji, w której mamy informacje, które każą przypuszczać, że dłużnik będzie starał się udaremnić zaspokojenie naszego roszczenia, warto rozważyć wystąpienie do sądu z wnioskiem o udzielnie zabezpieczenia.