pobrano z pixabay.com, licencja CC0

Najważniejszą rzeczą w pisaniu pozwu jest umiejętne sformułowanie żądania. To właśnie ta część pozwu odpowiada na pytanie o co chodzi w danej sprawie. Powód swoim żądaniem wyznacza ramy sprawy cywilnej, poza które nie może wyjść ani sąd w swoim wyroku, ani strony w zgłaszanych wnioskach dowodowych.

Tematyka jest na tyle obszerna, że w dzisiejszym wpisie skupię się na przedstawieniu tego, czego możemy domagać się w pozwie, natomiast w następnym opiszę jak poprawnie sformułować żądanie.

Rodzaje powództw

Żądania procesowe dzielą się na trzy generalne kategorie:

Powództwo o zasądzenie świadczenia

W tej kategorii mieszczą się wszystkie sytuacje, w których powód żąda aby sąd w wyroku zobowiązał jego przeciwnika do określonego działania. Oczywiście najbardziej typowym przykładem jest tu pozew o zapłatę.  Innymi częstymi powództwami o zasądzenie są np. żądanie wydania rzeczy, w tym żądanie opróżnienia lokalu (tzw. eksmisja), żądanie wykonania dzieła, żądanie przeprosin za naruszenie dóbr osobistych itp.

W tej kategorii mieszczą się również żądania zobowiązania przeciwnika do zaniechania określonych bezprawnych działań, np. zaprzestanie przekraczania granic nieruchomości, zaprzestanie wywoływania nadmiernego hałasu w porze nocnej itp.

Powództwo o ukształtowanie stosunku prawnego

Ta kategoria dotyczy sytuacji, w których powód domaga się ingerencji sądu w stosunek prawny łączący go z inną osobą. Żądane działanie sądu może polegać na:

• wykreowaniu stosunku prawnego: np. w pozwie o zawarcie umowy przyrzeczonej, na podstawie umowy przedwstępnej – jeżeli sąd uwzględni żądanie to pomiędzy stronami zaistnieje nowy stosunek prawny, wynikający  z umowy przyrzeczonej;
• przekształceniu stosunku prawnego: np. gdy zawarta umowa była wynikiem wyzysku (np. tzw. lichwiarska pożyczka) i w związku z tym powód domaga się pomniejszenia swojego świadczenia;
• zniesieniu stosunku prawnego: „najpopularniejszymi” przykładami będą tu powództwa o rozwód i o zaprzeczenie ojcostwa;

Powództwo o ustalenie

W tym przypadku nie domagamy się zobowiązywania przeciwnika do podjęcia lub zaprzestania określonych działań, lecz chcemy aby sąd wiążąco orzekł o istnieniu lub nieistnieniu danego stosunku prawnego.

Przykładem takiego powództwa jest żądanie ustalenia istnienia stosunku pracy, w sytuacji gdy powód w rzeczywistości świadczy lub świadczył pracę, pomimo że nie została podpisana prawidłowa umowa o pracę. Inną ilustracją tego typu powództwa jest żądanie ustalenia nieważności umowy.

Należy stanowczo podkreślić, że powództwo o ustalenie może dotyczyć tylko prawa, a nie faktów. Tego rodzaju roszczenie nie służy do wszczynania procesu, którego celem będzie swoiste śledztwo w celu wykazania, że zaszły określone zdarzenia, lecz do wiążącego rozstrzygania wątpliwości dotyczących danego stosunku prawnego. Nawiązując do powyższego przykładu, w pozwie można zażądać ustalenia, że umowa jest nieważna, ale już nie, że została niewłaściwie wykonana przez jedną ze stron.

Jak łatwo zauważyć ustalenie istnienia lub  nieistnienia stosunku prawnego jest koniecznym elementem rozpoznania każdej sprawy sądowej. Nie sposób przecież zasądzić świadczenia, jeżeli najpierw nie ustalimy, że powód jest uprawniony do jego utrzymania.

W kategorii powództw o ustalenie chodzi jednak o inne sytuacje, tj. takie, w których nie jesteśmy uprawnieni do zgłoszenia żadnego innego żądania, a nasza ochrona prawna wyczerpuje się samym stwierdzeniu czy istnieje dany stosunek prawny. Innymi słowy musimy mieć jakiś interes prawny w czystym ustaleniu. Konsekwencją tego założenia jest to, że nie możemy wnosić o ustalenie w sytuacji, gdy jesteśmy uprawnieni do czegoś więcej np. żądania konkretnego świadczenia. Jeżeli mogąc np. żądać od przeciwnika zapłaty wniesiemy tylko o ustalenie przez sąd, że przysługuje nam prawo do jej otrzymania, to przegramy – powództwo zostanie oddalone z powodu braku interesu prawnego.

***

Niezależnie od tego jakiego rodzaju żądanie chcemy zgłosić w danej sprawie, kluczowym jest abyśmy uczynili to poprawnie, bo sąd nie skoryguje naszych błędów. O tym jednak w następnym wpisie.